Sanskrit Sloka text in Devanagari, Gujarati, Kannada, Telugu , and English

||om tat sat||

సుందరకాండ.
అథ ద్వాదశస్సర్గః

శ్లో|| స తస్య మధ్యే భవనస్య మారుతిః
లతాగృహంశ్చిత్రగృహాన్ నిశాగృహాన్|
జగామ సీతాం ప్రతిదర్శనోత్సుకో
న చైవ తాం పశ్యతి చారుదర్శనామ్||1||

స|| సః మారుతిః తస్య భవనస్య మధ్యే సీతాం ప్రతి దర్శనోత్సుకః లతా గృహాన్ చిత్రగృహాన్ నిశాగృహాన్ జగామ| చారుదర్శనామ్ తాం న పశ్యతి ఏవ ||

That Maruti anxious to see Sita, then went to the houses of creepers, picture galleries, night places in the middle of that palace complex. But he could not find the beautiful lady Sita.

శ్లో|| స చిన్తయామాస తతో మహాకపిః
ప్రియామపశ్యన్ రఘునన్దనస్య తామ్|
ధ్రువం హి సీతా మ్రియతే యథా నమే
విచిన్వతోదర్శన మేతి మైథిలీ||2||
సా రాక్షసానాం ప్రవరేణ జానకీ
స్వశీలసంరక్షణ తత్పరా సతీ|
అనేన నూనం ప్రతి దుష్ట కర్మణా
హతా భవేత్ ఆర్యపథే పరే స్థితా||3||
విరూప రూపా వికృతా వివర్చసో
మహాననా దీర్ఘవిరూప దర్శనాః|
సమీక్ష్య సా రాక్షసరాజయోషితో
భయాద్వినష్టా జనకేశ్వరాత్మజా||4||

స|| తతః మహాకపిః రఘునన్దనస్య ప్రియామ్ తామ్ అపస్యన్ చింతయామాస | మైథిలీ విచిన్వతః మే యథా దర్శనమ్ న ఉపైతి సీతా ధ్రువమ్ మ్రియతే|| సా జానకీ పరే ఆర్యపథే స్థితా స్వశీలసంరక్షణతత్పరా సతీ ప్రతి దుష్టకర్మణా అనేన రాక్షసానాం ప్రవరేణ హతా భవేత్ నూనం|| సా జనకేశ్వరాత్మజా భయాత్ విరూపరూపాః వికృతాః వివర్చసః మహాననాః దీర్ఘవిరూప దర్శనాః రాక్షసరాజ యోషితః సమీక్ష్య వినష్టా||

Then the great Vanara unable to see Sita, the beloved of Rama, started thinking. "While searching for Mythili I am unable to find her. She might surely be dead. That Janaki, the follower of noble path, who wishes to protect her chastity surely must have been killed by the evil minded king of Rakshasas. That daughter of king Janaka, looking at the ugly distorted dull women with huge faces, and the tall and deformed women of the Rakshasa King, may have died out of fear."

శ్లో|| సీతాం అదృష్ట్వాహ్యనవాప్య పౌరుషమ్ విహృత్య కాలం సహ వానరైశ్చిరమ్|
న మేఽస్తి సుగ్రీవ సమీపగా గతిః సుతీక్ష్ణ దణ్డో బలవాంశ్చ వానరః||5||

స|| సీతాం అదృష్ట్వా పౌరుషం అనవాప్య వానరైః సహ చిరం కాలం విహృత్య సుగ్రీవ సమీపగా గతిః నాస్తి | వానరః (సుగ్రీవః) సుతీక్ష్ణదణ్డః బలవాంశ్చ||

Without seeing Sita , searching for whom is the pride of achievement, having passed the time limit, it is not possible to go to Sugriva. That Sugriva punishes severely and is powerful.

శ్లో|| దృష్టమంతః పురం సర్వం దృష్ట్వా రావణయోషితాః |
న సీతా దృశ్యతే సాధ్వీ వృథాజాతో మమ శ్రమః||6||
కిం ను మాం వానరాస్సర్వే గతం వక్ష్యంతి సంగతాః|
గత్వా తత్ర త్వయా వీర కిం కృతం తద్వదస్య నః ||7||

స|| సర్వం అంతః పురం దృష్టం| రావణయోషితాః దృష్టా| సాధ్వీ సీతా నదృశ్యతే|మమ శ్రమః వృథా జాతః|| గతం మాం సంగతాః సర్వే వానరాః కిం ను వక్ష్యంతి |వీర తత్ర గత్వా త్వయా కిం కృతం | తత్ నః వదస్వ||

All the harem has been seen. All the Ravana women were seen. The pious Sita is not seen. My effort has gone waste. Once I go back what will the Vanaras say ? 'Valiant one ! what have you done after going there? That you tell us.'

శ్లో|| అదృష్ట్వా కిం ప్రవక్ష్యామి తాం అహం జనకాత్మజామ్|
ధ్రువం ప్రాయముపైష్యంతి కాలస్య వ్యతివర్తనే||8||
కిం వా వక్ష్యతి వృద్ధశ్చ జాంబవాన్ అఙ్గదశ్చ సః|
గతం పారం సముద్రస్య వానరాశ్చ సమాగతాః||9||

స|| కాలస్య వ్యతివర్తనే తాం జనకాత్మజాం అదృష్ట్వా కిం ప్రవక్ష్యామి | ధృవం ప్రాయం ఉపైష్యంతి|| సముద్రస్య పారం గతం వృద్ధః జామ్బవాన్ కిం వా వక్ష్యతి | సః అఙ్గదః చ | సమాగతః వానరాశ్చ|

Having exceeded the time limit and not having seen the daughter of Janaka what can I say? They will surely sit and wait unto death. Once I cross the sea what will the elder Jambavan say. What will Angada and other Vanaras who gather say.

శ్లో|| అనిర్వేదః శ్రియోమూలం అనిర్వేదః పరం సుఖమ్|
అనిర్వేదో హి సతతం సర్వార్థేషు ప్రవర్తకః||10||
కరోతిసఫలం జంతోః కర్మ యత్ తత్ కరోతి సః|
తస్మాత్ అనిర్వేదకృతం యత్నం చేష్టేఽహముత్తమమ్||11||
భూయస్తావత్ విచేష్యామి దేశాన్ రావణపాలితాన్|

స|| అనిర్వేదః శ్రియః మూలం అనిర్వేదః పరం సుఖం అనిర్వేదః సతతామ్ సర్వార్థేషు ప్రవర్తకః హి ||యత్ కర్మ కరోతి జంతోః తత్ సఫలం కరోతి సః| తస్మాత్ అహం అనిర్వేదకృతం ఉత్తమమ్ ప్రయత్నం చేష్టే | అదృష్టవాన్ రావణపాలితాన్ దేశాన్ విచేష్టామి తావత్||

Being free from despair is the cause of prosperity. Being free from despair leads to ultimate happiness and leads to achieving all objectives. The effort of living beings always bears fruit. Therefore without despairing I will renew my efforts. I will look at all places not seen in this country ruled by Ravana.

శ్లో|| అపానశాలా విచితాః తథా పుష్పగృహాణి చ||12||
చిత్రశాలాశ్చ విచితా భూయః క్రీడా గృహాణి చ|
నిష్కుటాన్తర రథ్యాశ్చ విమానాని చ సర్వశః||13||

స||పానశాలాః విచితాః |తథా పుష్ఫగృహాణి చ | చిత్రశాలాశ్చ విచితాః |భూయః క్రీడాగృహాణి చ|నిష్కుటాన్తర రథ్యాశ్చ| విమానాని చ| సర్వశః||

The drinking places are visited. The garden houses too. The picture galleries too. Again all the play houses too. The paths through the gardens and mansions were searched. Everywhere including the chariot Pushpaka were searched.

శ్లో|| ఇతి సంచిత్య భూయోఽపి విచేతు ముపచక్రమే|
భూమిగృహాం శ్చైత్య గృహాన్ గృహాతిగృహకానపి||14||
ఉత్పతన్ నిష్పతం శ్చాపి తిష్ఠన్ గచ్చన్ పునః పునః|
అపావృణ్వంశ్చ ద్వారాణి కవాటాన్యవఘాటయన్||15||
ప్రవిశన్ నిష్పతం శ్చాపి ప్రపతన్ ఉత్పతతన్ అపి|
సర్వమప్యవకాశం స విచచార మహాకపిః||16||

స|| ఇతి సంచిత్య భూమి గృహాన్ చైత్య గృహాన్ గృహాతిగృహకానపి భూయః అపి విచేతుం ఉపచక్రమే||సః మహాకపిః పునః పునః ఉత్పతన్ నిష్పతంశ్చాపి తిష్ఠన్ గచ్ఛన్ ద్వారాణి అపావృణ్వన్ కవాటాని అవఘాటయన్ ప్రవిశన్ నిష్పతంశ్చాపి ప్రపతన్ ఉత్పతన్నపి సర్వం అపి అవకాశమ్ విచచార||

Having thought as above he again started searching the underground houses, temples, the houses within houses The great Vanara searched again going up and down, stopping for some time and moving, opening and closing doors by crossing, entering, and exiting , jumping up and down. He searched wherever there was scope for search.

శ్లో|| చతురఙ్గుళమాత్రోsపి నావకాశః సవిద్యతే|
రావణాన్తఃపురే తస్మిన్ యం కపిర్నజగామ సః||17||
ప్రాకారాన్తరరథ్యాశ్చ వేదికాశ్చైత్య సంశ్రయాః|
దీర్ఘికాః పుష్కరిణ్యశ్చ సర్వం తేనావలోకితమ్||18||

స|| తస్మిన్ రావణాంతః పురే స కపిః యమ్ న జగామ సః అవకాశః చతురంగుళమాతః అపి న విద్యతే| ప్రాకారాన్తరరథ్యాశ్చ చైత్యసంశ్రయాః వేదికాః దీర్ఘికాః పుష్కరిణశ్చ సర్వమ్ తేన అవలోకితమ్||

In that inner palaces of Ravana's harem he did not leave space of even four fingers. He went through the lanes inside the boundaries, around the temples, the pandals, the wells and ponds. He searched all of them.

శ్లో|| రాక్షస్యో వివిధాకారా విరూపా వికృతాస్తథా|
దృష్టా హనుమతా తత్ర నతు సా జనకాత్మజా ||19||
రూపేణా ప్రతిమా లోకే వరా విధ్యాధరస్త్రియః|
దృష్టా హనుమతా తత్ర నతు రాఘవనన్దినీ||20||

స|| తత్ర హనుమతా వివిధాకారాః వికృతాః విరూపాః రాక్షస్యః దృష్టా | సా జనకాత్మజా న తు|| హనుమతా తత్ర లోకే రూపేణ అప్రతిమా వరాః విధ్యాధరస్త్రియః దృష్టా| న తు రాఘవనన్దినీ|

There Hanuman saw Rakshasas of different types ugly and deformed. But he did not see the daughter of Janaka. Hanuman saw Vidyadharas women who are of matchless beauty . But he did not see the daughter of Janaka.

శ్లో|| నాగకన్యా వరారోహాః పూర్ణచన్ద్రనిభాననాః|
దృష్టా హనుమతా తత్ర న తు సీతా సుమధ్యమా||21||
ప్రమధ్య రాక్షసేన్ద్రేణ దేవకన్యా బలాద్దృతాః|
దృష్టా హనుమతా తత్ర నతు సా జనకనన్దినీ||22||

స|| హనుమతా తత్ర వరారోహాః నాగకన్యాః పూర్ణచంద్ర నిభాననాః దృష్టా| న తు సుమధ్యమా సీతా|| రాక్షసేంద్రేణ ప్రమథ్య బలాత్ హృతాః నాగకన్యాః తత్ర హనుమతా దృష్టా| న తు సా జనకనందినీ||

Hanuman saw Naga women with moon like faces , but he did not see Sita with slender waist. Hanuman saw the Naga women forcibly taken away after defeating them. But not Sita.

శ్లో|| సోఽపశ్యం స్తాం మహాబాహుః పశ్యంశ్చాన్యా వరస్త్రియః|
విషసాద ముహుర్థీమాన్ హనుమాన్మారుతాత్మజః||23||
ఉద్యోగం వానరేన్ద్రాణాం ప్లవనం సాగరస్య చ|
వ్యర్థం వీక్ష్యానిలసుతః చిన్తాం పునరుపాగమత్||24||

స|| మహాబాహుః ధీమాన్ మారుతాత్మజః సః హనుమాన్ తామ్ ( సీతాం ) అపశ్యన్ అన్యాః వరస్త్రియః పశ్యన్ ముహుః విషసాద|| అనిలసుతః తాం వీక్ష్య వానరేంద్రాణామ్ ఉద్యోగమ్ సాగరస్య చ ప్లవనం చ వ్యర్థమ్ (ఇతి చిన్తయామాస)| సః పునః చిన్తామ్ ఉపాగమత్||

Hanuman, the great armed Vanara, not being able to see Sita while seeing other great women was again despondent. Looking at them, the son of wind god felt that the effort of crossing the sea is wasted. Again he started to brood.

శ్లో|| అవతీర్య విమానాచ్చ హనుమాన్ మారుతాత్మజః |
చింతాముపజగామాథ శోకోపహతచేతనః||25||

స|| అథ మారుతాత్మజః హనుమాన్ విమానాత్ అవతీర్య శోకోపహతచేతనః చింతాం ఉపజగామ||

Then with a mind stricken with grief, the Hanuman got down from the chariot and started to think.

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే ద్వాదశస్సర్గః||

Thus the twelfth Sarga of Sundarakanda in Valmiki Ramayan comes to an end
||om tat sat||